Σήμερα, Τετάρτη 25 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η Ημερίδα “ΜΗ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΑ ΕΝΑΕΡΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Γεωπολιτικές, Τεχνολογικές και Νομικές Διαστάσεις της χρήσης τους” (ή πιο γνωστά στον κόσμο drones) στο Αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου. Την ημερίδα διοργάνωσε η Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα ζητήματα Στρατηγικής και Ασφάλειας.
Η ημερίδα είχε σκοπό να παρουσιάσει τα εν χρήσει και υπό ανάπτυξη ΜΕΕΣ και τα χαρακτηριστικά τους, να περιγράψει το νομικό πλαίσιο της χρήσης τους και τα συναφή θέματα που προκύπτουν και να παρουσιάσει επίσης τις στρατιωτικές και μη στρατιωτικές εφαρμογές των ΜΕΕΣ και τις προοπτικές χρήσης τους στο μέλλον, τόσο στο επιχειρησιακό περιβάλλον όσο και σε μη στρατιωτικούς τομείς δραστηριοτήτων. Στόχος της ημερίδας ήταν να φέρει σε επαφή με τα ΜΕΕΣ ειδικούς του στρατιωτικού και μη στρατιωτικού χώρου, οργανισμών, υπηρεσιών, βιομηχανίας, πανεπιστημίων κι ερευνητικών κέντρων.
Η ημερίδα οργανώθηκε σε τρεις ενότητες με τα εξής γενικά θέματα:
- Στρατιωτικές και μη στρατιωτικές χρήσεις των ΜΕΕΣ
- Τεχνολογικές εξελίξεις- Ερευνητικά έργα ανάπτυξης ΜΕΕΣ
- Πεδία εφαρμογής κι επιχειρησιακής αξιοποίησης των ΜΕΕΣ
Η ημερίδα είχε μεγάλη επιτυχία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον με μεγάλη προσέλευση κοινού κυρίως από τις ένοπλες δυνάμεις και του επιστημονικού χώρου της χώρας μας. Οι ομιλητές που πήραν μέρος στην Ημερίδα ήταν από διαφορετικούς κλάδους και όλοι αναγνωρισμένοι στο χώρο τους.
Ένας από τους κύριους ομιλητές ήταν και ο Δρ Μαρίνος Παπαδόπουλος με την παρουσίαση “Νομικά Ζητήματα Ρυθμιστικού Πλαισίου και Ασφαλούς Χρήσης ΜΕΕΣ”.
Ο Δρ. Μαρίνος Παπαδόπουλος, είναι δικηγόρος εγγεγραμμένος στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών. Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος (PhD) από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο γνωστικό αντικείμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο με θέμα περί την Ανοικτότητα (Openness)· είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου Master of Science (MSc) (Εταιρική Επικοινωνία—Δημόσιες Σχέσεις Επιχειρήσεων) του πανεπιστημίου Boston University. Έχει, επίσης, μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια Harvard University σε θέματα Νομικής Πληροφορικής, και George Washington University σε αντικείμενα Management. Έχει συμμετοχή σε διεθνή fora με αντικείμενο θέματα Νομικής Πληροφορικής, Κοινωνίας της Πληροφορίας και Ψηφιακής Στρατηγικής. Είναι δημιουργός των αδειών Creative Commons v. 2.5 & v. 3.0 στην Ελλάδα∙ είναι ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας (Open Knowledge Foundation Greece) και δημιουργός της ελληνικής άδειας Open Data Common (ODC) Open Database License (ODbL) του Open Knowledge Foundation. Είναι αρωγό μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων. Έχει πλούσια εμπειρία ως ειδικός επιστημονικός και νομικός σύμβουλος σε έργα καινοτομίας χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Με αφορμή την παρουσίαση του στην Ημερίδα ο κ. Παπαδόπουλος έδωσε στα SecNews την παρακάτω ενδιαφέρουσα συνέντευξη:
-Τα drones είναι μια καινούργια τεχνολογία που μπορεί να έχει ποικίλες χρήσεις είτε από δημόσιους είτε από ιδιωτικούς φορείς και ιδιώτες. Είναι το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο επαρκές για να ρυθμίσει αυτές τις πιθανές χρήσεις;
Το 2013 θεωρείται η χρονιά της έναρξης της μαζικής προσφοράς στην αγορά διεθνώς των ιπτάμενων μη επανδρωμένων οχημάτων ή τηλεχειριζόμενων πολυκόπτερων ή συστημάτων γνωστών σε όλους μας ως drones ή—κατά το επιστημονικότερο—ως RPAS από το Remotely Piloted Aircraft Systems ή UAS από το Unmanned Aircraft Systems ή UAVs από το Unmanned Aerial Vehicles. Τα drones ορίστηκαν για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο από τον ICAO, δηλαδή το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization), που αναφέρεται σε Unmanned Aircraft Systems στο έγγραφό του υπ’ αριθμό CIR328/AN 190, 2011.
Τα drones είναι μια πολλαπλά ικανή τεχνολογία στην καταγραφή και διαχείριση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που επιπλέον είναι πτητική, παρέχει δυνατότητα διαχείρισης εξ αποστάσεως, είναι μη επανδρωμένη συσκευή και που, βέβαια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ποικίλους σκοπούς που μπορεί να μη σχετίζονται καθόλου με την καταγραφή και διαχείριση προσωπικών δεδομένων. Τα drones είναι ένα τεχνολογικό επίτευγμα ιδιαίτερα χρήσιμο για την κοινωνία μας είτε πρόκειται για χρήσεις εμπορικές είτε για στρατιωτικές ή αστυνομικές συμπεριλαμβανομένων χρήσεων για την πρόληψη ή καταστολή εγκληματικής ή τρομοκρατικής δράσης—αρκεί βέβαια να πειστούν γι’ αυτό και οι αρμόδιες Αρχές για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Η τεχνολογία αυτή, όπως ήδη σας είπα, είναι καινούργια—τουλάχιστον αναφορικά με τη διάθεσή της στην αγορά—αλλά και από το γεγονός ότι γι’ αυτήν φαίνεται πως το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο είναι ακόμη είτε μη διαμορφωμένο είτε ανεπαρκές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε στον EASA, δηλαδή στο European Aviation Safety Agency, την κατάρτιση ενός συνόλου ευρωπαϊκών κανόνων για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ο ορισμός των μη επανδρωμένων αεροσκαφών είναι αρκετά ευρύς καθώς περιλαμβάνει όλα τα τηλεκατευθυνόμενα και αυτόνομα αεροσκάφη, από τις μικρές συσκευές που χρησιμοποιούνται για ψυχαγωγία έως τα μεγάλα αεροσκάφη που χρησιμοποιούνται για δραστηριότητες ασφάλειας ή άλλες κρίσιμης σπουδαιότητας δραστηριότητες. Συνεπώς, ο κλάδος των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, όπως είναι τα drones, χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία και καινοτομία και έχει διεθνή χαρακτήρα. Και για το λόγο αυτό, το νομοθετικό πλαίσιο που μπορεί να διέπει αυτή την τεχνολογία και τις πιθανές χρήσεις της με άμεσες ή έμμεσες έννομες συνέπειες στα ατομικά δικαιώματα των πολιτών μπορεί και πρέπει να έχει διεθνή χαρακτήρα και να είναι κατά το δυνατόν ομογενοποιημένο και ενσωματωμένο σε επίπεδο εθνικών νομικών συστημάτων και κανόνων δικαίου.
Η Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει ασχοληθεί με το θέμα της ασφαλούς χρήσης των συστημάτων τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών. Εξέδωσε πρόσφατα, στις 19/6/2015 την έκθεση υπ’ αριθμό 2014/2243(ΙΝΙ) γνωστή και ως γνωμοδότηση Jacqueline Foster η οποία συνιστά μια πρόταση ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με σκοπό τη διαμόρφωση νομοθετικού περιβάλλοντος για τη λειτουργία των drones στην Ευρώπη.
-Τι προβλέπει η γνωμοδότηση Jacqueline Foster;
Α: Τα δέκα βασικά σημεία της γνωμοδότησης Jacqueline Foster είναι τα εξής:
1. Ο κλάδος των drones απαιτεί επειγόντως από τις αρμόδιες αρχές να δημιουργήσουν παγκόσμιους κανόνες προκειμένου να διασφαλίσουν τη διασυνοριακή ανάπτυξη των drones.
2. Tο θέμα της προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής είναι επίσης κεντρικής σημασίας προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάπτυξη και η ασφαλής ένταξη των drones στην πολιτική αεροπορία, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ και το άρθρο 16 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
3. Επιβεβαιώνονται οι πέντε θεμελιώδεις αρχές για τη μελλοντική ανάπτυξη των drones που καθορίζονται στη δήλωση της Ρίγας—πρόκειται για τη πολιτική σύσκεψη που έγινε στη Ρίγα της Λιθουανίας στις 5-6 Μαρτίου 2015 με αντικείμενο τα drones. Οι εν λόγω θεμελιώδεις αρχές είναι:
a. Τα drones πρέπει να αντιμετωπίζονται ως νέα είδη αεροσκαφών που θα διέπονται από αναλογικούς κανόνες με βάση το επίπεδο κινδύνου της εκάστοτε πτητικής λειτουργίας τους.
b. Πρέπει να θεσπιστούν ευρωπαϊκοί κανόνες για την ασφαλή παροχή υπηρεσιών στον τομέα των drones οι οποίοι θα ενθαρρύνουν τις επενδύσεις από τον κλάδο.
c. Πρέπει να αναπτυχθούν τεχνολογίες και πρότυπα για την πλήρη ένταξη των drones στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο.
d. Η δημόσια αποδοχή είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη των υπηρεσιών drones.
e. Ο φορέας εκμετάλλευσης των drones είναι υπεύθυνος για τη χρήση του.
4. Οι κανόνες σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να αναφέρουν με σαφήνεια τις διατάξεις που εφαρμόζονται στα drones σε σχέση τόσο με την εσωτερική αγορά κάθε κράτους-μέλους όσο και με το εμπόριο στην ενιαία κοινοτική αγορά (παραγωγή, πώληση, αγορά, εμπόριο και χρήση των drones).
5. Η ιδιωτική ζωή, η προστασία των δεδομένων και κάθε άλλη ισχύουσα νομοθεσία, όπως η ποινική νομοθεσία, η νομοθεσία σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία, η νομοθεσία περί τις αεροπορικές μεταφορές και η περιβαλλοντική νομοθεσία θα πρέπει να διευκρινίζονται σε σημείωμα προς τους αγοραστές των drones.
6. Οι μελλοντικοί κανόνες για τα drones θα πρέπει να αντιμετωπίζουν θέματα σχετικά με:
a. την αεροπλοΐα
b. τις προδιαγραφές πιστοποίησης
c. την εμπορική χρήση και τη χρήση για σκοπούς αναψυχής
d. την ιχνηλασιμότητα του ιδιοκτήτη και του φορέα εκμετάλλευσης
e. την έγκριση των οργανισμών εκπαίδευσης των πιλότων
f. την κατάρτιση και αδειοδότηση των χειριστών
g. τις επί μέρους λειτουργίες των drones
7. Τα drones θα πρέπει να είναι εξοπλισμένα με τεχνολογία «see-and-avoid» (βλέπε και απόφυγε) προκειμένου να ανακαλύπτουν αεροσκάφη τα οποία χρησιμοποιούν τον ίδιο εναέριο χώρο, εξασφαλίζοντας ότι τα drones δεν θα θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των επανδρωμένων αεροσκαφών, και επιπρόσθετα, θα λαμβάνουν υπόψη τις ζώνες με απαγόρευση πτήσεων, όπως αερολιμένες και άλλες υποδομές ζωτικής σημασίας.
8. Η άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για άρση του ορίου των 150 Kg των drones που καθορίζει τις αρμόδιες πιστοποιήσεις μεταξύ του EASA (European Aviation Safety Agency) και των εθνικών Αρχών είναι ορθή.
9. To JARUS δηλαδή το Joint Authorities for Rulemaking on Unmanned Systems που είναι ένας φορέας από εμπειρογνώμονες των εθνικών υπηρεσιών αεροπορίας και οργανισμών ασφάλειας πτήσεων είναι ο πλέον κατάλληλος για να εκπονήσει με ταχύ και αποτελεσματικό τρόπο σχέδιο παγκόσμιων κανόνων ασφαλείας για τις πτητικές λειτουργίες των drones.
10. Οι Αρχές προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των κρατών-μελών της ΕΕ θα πρέπει να εργαστούν από κοινού προκειμένου να ανταλλάσσουν δεδομένα και να εξασφαλίσουν τη συμβατότητα με τις υφιστάμενες οδηγίες για την προστασία των δεδομένων.
-Πέρα από τη γνωμοδότηση Jacqueline Foster, υπάρχει φορέας της ΕΕ με αρμοδιότητα επί της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που να έχει εισηγηθεί κάτι περί τα drones στην Ευρωπαϊκή αγορά;
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αναφορικά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα η Ομάδα Εργασίας του Άρθρου 29—πρόκειται για Ευρωπαϊκό φορέα που συστήθηκε με την Οδηγία 95/46/ΕΚ με γνωμοδοτικό ρόλο περί την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και λειτουργία αυτόνομη σε σχέση με τις Ανεξάρτητες Αρχές των χωρών-μελών για την προστασία των εν λόγω δεδομένων—έχει εκδώσει πρόσφατα, δηλαδή στις 16/6/2015, τη Γνωμοδότηση υπ’ αριθμό 1/2015 περί προστασίας της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων σχετικά με τη χρήση των drones (01673/15/ΕΝ/WP 231). Η γνωμοδότηση αυτή είναι ίσως η πλέον σημαντική υπόψη του νομικού της περιεχομένου περί την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αναφορικά με τη χρήση και λειτουργία των drones στην Ευρωπαϊκή αγορά.
-Οι χρήσεις των drones μπορεί να είναι είτε για στρατιωτικούς σκοπούς είτε για σκοπούς δίωξης εκλημάτων ή τρομοκρατίας, όπως μπορεί να είναι και για καθαρά ψυχαγωγικούς ή άλλους σκοπούς. Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικές μη στρατιωτικές χρήσεις που θα ενδιέφεραν τους πολίτες;
Οι μη στρατιωτικές χρήσεις έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την καθημερινότητα των πολιτών. Εξ αυτών πολλές είναι οι χρήσεις drones από σώματα ασφάλειας, αστυνόμευσης και δίωξης που πραγματικά αλλάζουν τα δεδομένα στη λειτουργία αυτών των υπηρεσιών. Τα drones επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημοσιογραφική κάλυψη των γεγονότων (https://www.youtube.com/watch?v=Qetx5Jy4sD0) , για πρόληψη κινδύνου από χιονοστιβάδες (Snow Cyclopes), για παράδοση δεμάτων (Paketkopter), για την προστασία των ποδηλάτων από τροχαία ατυχήματα (Cyclodrone), για έρευνα και διάσωση θυμάτων πυρκαγιάς ( Firestorn) και σε άλλες πολλές περιπτώσεις.
-Στην Ελλάδα έχει εκδηλωθεί το ενδιαφέρον ή έχει ασχοληθεί η καθ ύλην αρμόδια Αρχή για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τη χρήση drones;
Η χρήση των drones στην ημεδαπή έχει αποτελέσει αντικείμενο ενασχόλησης της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) σε επίπεδο απαντητικού εγγράφου της ΑΠΔΠΧ σε σχετικό ερώτημα που δέχθηκε. Η Ελληνική Αρχή ερωτήθηκε από Ελληνική Λιμενική Αρχή για τη νομιμότητα της χρήσης drone με σκοπό την εναέρια φωτογράφιση λιμανιού, εγκαταστάσεων και κρουαζιερόπλοιων από ιπτάμενα μη επανδρωμένα οχήματα ή τηλεχειριζόμενα πολυκόπτερα. Η ΑΠΔΠΧ απάντησε τον Σεπτέμβριο 2015 (αρ.πρωτ.: Γ/ΕΞ/4541-1/16.9.2015) ότι η λειτουργία drone για το σκοπό που αναφέρεται στο υποβληθέν ερώτημα πρέπει να γίνεται εντός πλαισίου των βασικών αρχών της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, δηλαδή της αρχής του σκοπού και της αρχής της αναλογικότητας, από την οποία απορρέει και η ειδικότερη αρχή της ελαχιστοποίησης των προσωπικών δεδομένων που υφίστανται επεξεργασία για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού. Η ΑΠΔΠΧ δίνει κάποιες απαντήσεις στο ερώτημα που της τέθηκε αναφορικά με τη χρήση drone για αεροφωτογράφηση από Λιμενική Αρχή υπόψη του υφιστάμενου νομικού πλαισίου για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το κείμενο της ΑΠΔΠΧ καταλήγει με παραπομπή στην Γνωμοδότηση 01/2015 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 για πληρέστερη ενημέρωση της υποβάλλουσας το ερώτημα Ελληνικής Λιμενικής Αρχής σε σχέση με τη χρήση drone για αεροφωτογράφιση.
Το SecNews ευχαριστούν τον κ. Μαρίνο Παπαδόπουλο για το χρόνο του και την ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε στο site μας.
Για όποιον δεν είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει την Ημερίδα θα δημοσιευθούν τα πρακτικά στην ιστοσελίδα της ΑΣΑ http://www.acastran.org/
